درمان اوتیسم

اگر بخواهیم راستگو باشیم،برای درمان اوتیسم در ایران به مانند کشورهای پیشرفته گزینه های فراوانی در اختیار خانواده ها وجود ندارد!و والدین می توانند با درایت و دور اندیشی و توجه به سطح عملکرد کودک خود ازمیان درمانهای موجود بهترین انتخاب را داشته باشند.نخستین گزینه درست و استانداردی که برای درمان اوتیسم در همه جای دنیا پیشنهاد می گردد رفتار درمانی است.

روش درمانی ای بی ای(applied behavior analysis/ABA)

یکی از شناخته شده ترین گزینه های رفتار درمانی،رویکرد درمانی ای بی ای(ABA)است که در همه جای دنیا به خانواده ها پیشنهاد می گردد.در ایران نیز در تمام مراکز سازمان بهزیستی این خدمات به کودکان و خانواده ها ارائه می گردد،اما این درمان ارائه شده بسیار قدیمی و به اصطلاح کلاسیک است.در صورتی که رویکرد ای بی ای کاملا متحول گردیده و دیگر در هیچ کجای دنیا از روش کلاسیک که در ایران استفاده می گردد بهره نمی برند.در این رویکرد بایستی به صورت استاندارد حداقل روزانه 4 ساعت و 25 ساعت در هفته برای کودک دارای اوتیسم به صورت انفرادی اجرا گردد.اجرای این رویکرد نیازمند یک رفتار تحلیلگر ماهر است که با شناخت کامل از کودک دارای اوتیسم اهداف درمانی را برای او تنظیم نماید.انچیزی که اکنون در کشور ما مطرح است جلسات خصوصی ای بی ای به مدت 45 دقیقه در روز و دو یا سه روز در هفته است!!!که به هیچ عنوان اثر بخش نبوده و مطابقتی با انچه در استانداردهای اموزش اوتیسم مطرح است، ندارد.در مرکز اردیبهشت این روش روزانه به مدت 5 ساعت و هر روز هفته به صورت انفرادی برای هر مدد جو اجرا می گردد و این فرایند برای کودکان و خانواده هایشان نتایج حیرت انگیزی به همراه داشته است از افرادی که نقش بسزایی در گسترش این رویکرد داشته میتوان به ایوار لوواس اشاره نمود.برای اطلاعات بیشتر در مورد رویکرد ای بی ای(ABA) مطالعه مقاله انواع رویکرد ای بی ای برای درمان اوتیسم پیشنهاد می گردد.

رویکرد تیچ(TEACCH)

رویکردی ساختمند است که تقریبا در 500مرکز در امریکا مورد استفاده قرار می گیرد.از پایه گذاران آن می توان به اسکاپلر و ماسیبو اشار نمود.این رویکرد از شناخته شده ترین رویکرد های درمانی اتیسم است که میتوان از ان برای بهبود زندگی کودک دارای اوتیسم بهره گرفت.این روش میتواند انچیزی که تحت عنوان خود انگیختگی و استقلال است را برای کودک دارای اوتیسم در اینده مهیا نماید.متاسفانه در کشور ما از این رویکرد به دلیل عدم شناخت بهره کمی گرفته می شود.از اصول تشکیل دهنده این اختلال این است که روشهای غیر کلامی دارای ساخت همراه با شیوه های نسبتا یکسان و فاقد تغییر برای افراد دارای اوتیسم مناسب تر هستند.آموزش های دارای ساخت شامل فعالیتهایی با اغاز و پایان های مشخص است. در این چهارچوب چیدمان فیزیکی هدایت کننده فعالیت است و حمایت های بصری در این رویکرد به جای اموزش های کلامی، اطلاعات ارائه شده به کودک را شفاف تر کرده و باعث افزایش ادراک کودک می گردد.محیط فیزیکی مشخص،کنترل محرکها و فرایند انجام کار از اصول کار در روش تیچ است.

گفتار درمانی(ST/Speech Therapy)

این درمان از پیشنهاد شده ترین روش های مداخلاتی برای کودکان دارای اوتیسم است که در کشور ما نیز به وفور در دسترس خانواده ها قرار دارد و اگر یک متخصص خوب گفتاردرمان بتواند با کودک شما کار کند می تواند در کنار رفتاردرمانی کمک شایانی به بهبودی کودک شما داشته باشد.این روش می تواند به فرد دارای اوتیسم کمک کند تا ارتباط کلامی و غیر کلامی و ارتباط اجتماعی خود را بهبود بخشند تا به روشهای مفید تر و کاربردی تری در برقراری ارتباط دست پیدا کند.کودکان دارای اوتیسم اصولا مشاهده می گردد که نیازمند مداخلات دهانی هستند و برای این منظور گفتاردرمان است که می تواند خانواده را در بهبود مهارتهای خوردن بلعیدن و….ارائه ماساژهای متناسب برای بهبود سیستم دهانی کودک همراهی کند.

کار درمانی(OT/Occupational Therapy)

کار درمانی به فرد دارای اوتیسم کمک می کند تا مهارتهای شناختی،جسمی،اجتماعی و حرکتی اش ارتقا پیدا کند. هدف این روش بهبود مهارتهای زندگی است که به فرد امکان زندگی مستقل را می دهد.برنامه های کار درمانی برای کودک دارای اوتیسم بیشتر حول و حوش مهارتهای بازی،استراتژی های یادگیری وموضوعات حسی و حرکتی متمرکز است. خوانندگان گرامی برای دریافت اطلاعات کامل در خصوص اختلال پردازش حسی و راهکارهای درمانی ان مطالعه کتابچه اختلال پردازش حسی،علائم،راهکارها و تمرینات مادر و کودک را به شما پیشنهاد می کنیم

روش درمان پاسخ محور(prt/Pivotal Response Training)

روش prt یا درمان پاسخ محور درمانی رفتاری و بر اساس اصول رویکرد ABA و بر پایه بازی انجام می پذیرد.از اهدافی که می توان در این رویکرد به ان دست یافت 1-رشد مهارتهای ارتباط اجتماعی و زبانی2-افزایش رفتارهای مثبت اجتماعی3-کاهش رفتارهای چالش برانگیز است.در این روش،رفتاری هدف طلقی می گردد که در بهبود سایر رفتارها نقش دارد. در prtکودک وادار به اطاعت از مربی یا معلم نیست و او آزادی عمل کامل دارد به همین خاطر است که PRT را روشی کودک محور میدانند به این معنی که کودک شروع کنندهرفتار است و مربی در طول کار به رفتار کودک آیتمهایی را می افزاید.در این روش پاسخ کودک، محوری است برای آموزشهای دیگر که موجب یادگیری طیف وسیعی از رفتارها می گردد.در PRT به جای تمرکز بر روی صدها رفتار بر روی چند رفتار محوری تمرکز می گردد.این رفتارهای محوری از این قرار اند1-انگیزه2-پاسخ به نشانه های متعدد3-خود مدیریتی4-آغاز تعاملات اجتماعی.در این میان،انگیزه استراتژی اصلی رویکرد PRT است.برای نمونه اگر کودک یک عروسک را در طبقه اتاق می بیند و آن را مطالبه می کند این مطالبه کردن وخواستن می تواند انگیزه ای باشد برای اموزش کلام و ارتباط گفتاری درباره این موضوع.زمانی که عروسک را در اختیار او قرار می دهید و یا با عروسک بازی می کنید،عروسک را می رقصانید و یا به جای ان حرف می زنید کودک دارای اوتیسم در این فرایند شاد و پر هیجان از شما بازی بیشتری مطالبه می کند در این زمان می توان نام عروسک یا حتی کلمه عروسک را یاد داد.این روش توسط رابرت کوگل،لین کوگل ولورا شریبمن در دانشگاه کالیفرنیا ابداع گردیده و در ابتدا Natural Language Paradigm(NLP) نامیده میشد.

فلورتایم(floortime)

فلورتایم به کودکان دارای اوتیسم کمک می کند تا ارتباط عاطفی و مهارتهای ارتباطی خود را گسترش دهند.فلورتایم یک بازی درمانی ساختمند است که هم توسط متخصصین و هم والدین دوره دیده قابل اجرا است.برخلاف روشهای رفتاری،فلورتایم بر روی کمک به کودک دارای اوتیسم در برقراری ارتباط عاطفی متمرکز است.فلورتایم برای ما شرایط را مهیا می کند تا ضمن داشتن تفریح و شادی پیوند بهتری نیز با کودک دارای اوتیسم برقرار کنیم.فلورتایم توسط دکتر استنلی گرینزپین و وایدر، رشد و گسترش یافت و در اوایل قرن حاضر محبوبیت بیشتری نیز پیدا نمود.فلورتایم در آموزش رفتار مناسب به کودکان به جای پاداش و تقویت کننده ازارتباط عاطفی استفاده می کند.فلورتایم کودکان را تحریک به تعاملی شاد می کند.از طریق تعامل ساختمند این روش مهارتهای رفتاری ،شناختی و اجتماعی را ایجاد می کند.فلورتایم به دلیل قالب بازی گونه ای که دارد و فلسفه شادی افرینی که پشت آن است محبوبیت فراوانی در امریکا و اروپا دارد.این روش درمانی چگونگی کار با کودک دارای اوتیسم را تحت تاثیر قرار داده است و باعث بهتر شدن عملکرد رویکردهایی مانند aba و یا زمینه ساز رویکردهایی مانند prt گردیده است.برای دریافت اطلاعات بیشتر درمورد فلور تایم مطالعه مقاله تمرینات فلورتایم برای اوتیسم پیشنهاد می گردد.

درمان رفتارکلامی(VB/Verbal Behavior Therapy)

رفتار کلامی ارتباط و گفتار و زبان را به کودک دارای اوتیسم اموزش می دهد.این رویکرد نیزمبتنی بر اصول ای بی ای (ABA) و نظریه رفتار گرایانه بی اف اسکینر است. این رویکرد فرد دارای اوتیسم را ترغیب می کند که با ارتباط واژه ها به اهداف ،زبان را یاد بگیرد.کودک می اموزد که کلمه می تواند به انها کمک کند تا اشیاء یا اهداف دلخواه خود را بدست آورند. بر طبق مطالعات اسکینر رفتار کلامی به چهار الگوی کلامی تقسیم می گردد:

• پژواک: زمانی به کار برده می شود که یک گوینده چیزی می گوید و شنونده  به طور دقیق چیزی که شنیده را تکرار می کند.
• درخواستها:  می تواند تصوری باشد به عنوان خواسته یا دستور, در زمانی که شخصی خواسته یا فرمانی صادر می کند.یک در خواست به طور معمول پیامدی برای گوینده در بر خواهد داشت.
• نامیدن ها: می تواند اشاره ای باشد از برچسب زدن به یک شی یا یک موضوع.
• درون کلامی: تشبیهی است برای یک گفتگو.یک سوال نخست پرسیده می شود و سپس یک پاسخ تولید میگردد.

درمان رفتار کلامی و ABA از تکنیک های مشابهی برای کار با کودکان استفاده می کنند و در مرکز اردیبهشت نیز از ترکیب این دو شیوه برای اموزش گفتار کودک دارای اوتیسم استفاده می گردد.خوانندگان گرامی جهت اگاهی بیشتر در مورد رویکرد درمان رفتار کلامی مطالعه مقاله درمان رفتار کلامی و اوتیسم پیشنهاد می گردد.

مداخله رشد ارتباط(RDI/Relationship Development Intervention)

این مداخله،درمانی خانواده محور است و تمرکز آن بر ایجاد مهارتهای اجتماعی و عاطفی است.در اکثر برنامه های RDI والدین به عنوان درمانگر اصلی اموزش داده می شوند.این روش به فرد دارای اوتیسم کمک می کند تا با تقویت ساختارهای ارتباطی، اجتماعی روابط شخصی درستی ایجاد کنند که می تواند شامل توانایی ایجاد پیوند عاطفی و به اشتراک گذاری تجربیات با دیگران باشد.خوانند گان گرامی برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد این رویکرد مطالعه مقاله مداخله رشد ارتباط برای کودک دارای اوتیسم پیشنهاد می گردد.

مدل دنور

(ESDM/Early Start Denver Model)

مدل دنور یکی از پیگیری شده ترین درمان ها در کشور امریکا است که توانسته نتایج درخشانی در زمینه درمان و آموزش کودک دارای اوتیسم داشته باشد. مدل اولیه دنور((ESDM برای کودکان نوپا و کودکان پیش دبستانی دارای طیف اوتیسم است که اکنون در مرکز اوتیسم اردیبهشت در حال پیاده سازی و آموزش است.رویکرد دنور روشی است که به خوبی مورد بررسی قرار گرفته و هم درمانگران وهم والدین از آن پشتیبانی می کنند و اکنون به عنوان یکی از درمانهای پیشرو وآوانگارد در زمینه درمان طیف اوتیسم شناخته می گردد.این مدل رفتاری نیز از ABA بر امده است و توانسته نواقصی که در رویکرد ABAوجود دارد را در خود حل کند.در این مدل والدین و درمانگران از بازی برای ایجاد روابط مثبت و سرگرم کننده استفاده می کنند  و از این طریق است که کودک به تقویت مهارتهای زبانی و شناختی و اجتماعی تحریک می گردد.در مدل دنور اموزش و درمان در حین فعالیت های روزمره اتفاق می افتد. یعنی این رویکرد در خانه در کلینیک در فروشگاه در حمام و در همه جا مورد استفاده است.درگیر کردن خانواده ها با فرایند درمان و به عنوان جزء اصلی فرایند درمان از اصول مدل دنور است، به صورتی که این مدل درمانی دارای دو دستورالعمل جداگانه در دو کتاب قطور یکی برای درمانگران و متخصصان و یکی برای والدین است.خوانندگان گرامی جهت اطلاعات بیشتر در مورد مدل دنور مطالعه مقاله مدل دنور و بهبودی موثرتر اوتیسم پیشنهاد می گردد.

بازی درمانی(play therapy)

مشکلات کودکان اُتیستیک امری چندوجهی است. این کودکان در تعامل اجتماعی با دیگران، تولید و ادارک گفتار و… دچار مشکل‌اند. در این کودکان حتی تمایلی به امور ساده مانند تماشای دیگران در زمان بازی نیز وجود ندارد. انگیزش و تحریک در این کودکان بسیار پایین است به‌صورتی‌که احساس می شود آن‌ها هیچ تمایلی به بازی و خروج از دنیای خود و ورود به دنیای دیگر کودکان ندارند. براساس تجربه درمانگران و متخصصان آموزش کودکان اُتیستیک، در مرکز دیده شده زمانی که این کودکان تحت روش‌های مؤثر آموزش با اشیاء و افراد، برای توسعه حس‌ها و گفتار و مهارت‌های اجتماعی‌شان قرار می گیرند بی‌نهایت ذوق‌زده شده، لذت می برند و خواهان تکرار دوباره این تجربه لذت‌بخش‌اند. کودک اُتیستیک فارغ از دنیای اطراف خود است و در همین دنیای اطراف بی‌نهایت موضوع برای بازی و جلب توجه وجود دارد.فعالیت‌های بازی‌درمانی در مرکز به فاکتورهایی می‌پردازد که به‌صورت هدفمند موجب رشد حسی کودکان است. سیستم‌های وستیبولار (تعادلی‌حرکتی)، پروپریوسپتیو، بساوایی، شنوایی، بینایی، چشایی و بویایی در برنامه رشد حسی تماما درگیر شده و به صورت کامل نقص‌ها و تاخیرهای کودک را در این برنامه درمانی مورد هدف قرار می دهیم. البته به‌جز موارد فوق مسائلی مانند ارتباط، تعامل اجتماعی، گفتار و زبان نیز مورد توجه و هدف هستند.

دارو درمانی(Medication Treatment)

در حال حاضر هیچ داروی خاصی وجود ندارد که اختلال طیف اوتیسم را درمان کند یا اینکه بتواند بر روی تمامی علائم اختلال اختلال طیف اوتیسم تاثیر گذار باشد. اما برخی داروها هستند که می توانند بر روی برخی علائم این اختلال تاثیر گذار باشند اغلب دارو هایی که برای درمان در زمینه اختلال طیف اوتیسم استفاده می گردد برای مقابله با یک رفتار خاص ازجمله کاهش رفتار تحریک پذیر و پرخاشگری مورد استفاده است. به حداقل رساندن هر یک از علائم این اختلال به کودک اوتیستیک این امکان را می دهد که بر روی موارد دیگر از جمله یاد گیری و ارتباطات تمرکز کند.تحقیقات در زمینه دارو درمانی نشان دهنده این واقعیت اند که دارو درمانی درکنار رفتار درمانی بایستی مورد استفاده قرار گیرد و دارو به تنهایی نمی تواند برای یک کودک نجات بخش باشدFDA تنها دو داروی ریسپریدون و آپیپیرازول را برای اختلال طیف اوتیسم و برای درمان رفتار تحریک پذیر این کودکان مورد تایید قرار داده است و سایر دارو هایی که برای درمان موارد دیگر در اختلال طیف اوتیسم مورد استفاده است برای این منظور خاص مورد تایید FDA نیست. از طرفی برخی از دارو های مورد استفاده نیز برای افراد اوتیستیک زیر 18 سال نیز تایید نشده است.هر یک از دارو ها می تواند عوارض جانبی خاص خود را داشته باشد که البته بیشتر عوارض جانبی این دارو ها با همدیگر مشترک است اما با این حال اطلاع دقیق از عملکرد دارو و عوارض آن بسیار مهم است.برای اگاهی بیشتر درمورد اثرات مفید و عوارض تمامی دارو هایی که ممکن است برای کودک دارای اوتیسم تجویز گردد مطالعه مقاله دارودرمانی برای کودک دارای اوتیسم پیشنهاد می گردد.

سان رایس(son-rise)

سان رایس برامده از تلاشهای پدر و مادر یک کودک دارای اوتیسم شدید است به نامهای بری کافمن و سامارا کافمن.انها این درمان را مبتنی بر عشق می دانند یعنی آن چیزی که برای پسر خود می خواهند.سان رایس مبتنی بر این ایده ساده است که کودکان دارای اوتیسم خود راه را به ما نشان می دهند و سپس این ما خواهیم بود که راه را می توانیم برای انها روشن و همراه کنیم.به این معنی که به جای تلاش برای مجبور کردن کودک دارای اوتیسم برای مطابقت با دنیایی که هنوز آن را درک نمی کند ابتدا با پیوستن به دنیای انها گام نخست را دردنیای انها برداریم.و به جای تمرکز بر تغییر رفتار بر روی ایجاد رابطه تمرکز کنیم. این روش به والدین آموزش می دهد تا به فرزندشان برای تعامل و معاشرت بیشتر کمک کنند. سان رایس والدین را کمک می کند تا با نگرش مثبت و دوست داشتن، فرزند دارای اوتیسم خود را بپذیرند و همچنین به والدین کمک می کند تا با استراتژی های خاص بازی فرصت بیشتری برای تعامل،ارتباط درک و بودن با کودک خود داشته باشند.یکی از انتقادات به این رویکرد این است که سان رایس ممکن است امید های واهی به خانواده ها می دهد اما این رویکرد امید افرین است و این امید موجب حرکت و بهبودی عملکرد کودک می گردد و ابزاری را به خانواده ها می دهد تا بتوانند برای کودک خود اقدامی کنند.